Hiếm muộn là một trong những bệnh lý đem lại nhiều stress trong đời sống các cặp vợ chồng. Giai đoạn được cho là vô cùng hồi hộp, lo lắng, đứng ngồi không yên, ngủ không ngon giấc… trong hành trình tìm con yêu là giai đoạn chờ đợi thử xem có thai hay không (thử que thử thai hoặc xét nghiệm beta-hCG). Chưa dừng lại ở đó, khoảng thời gian từ khi thử thai dương tính cho đến khi được xác nhận thai có sự sống trên siêu âm gây ra sự căng thẳng cực độ cho đến 46% bệnh nhân, đặc biệt là những bệnh nhân tiền sử sẩy lưu thai trước đó. Chính vì vậy việc dự đoán được sớm kết cục thai kỳ là rất quan trọng cho bệnh nhân để họ có thể chuẩn bị được tâm lý trong trường hợp xấu nhất có thể xảy ra hay ngược lại giải tỏa được tâm lý, vui vẻ nhẹ nhõm hơn nếu kết quả tiên lượng tốt. Đồng thời cũng giúp cho các bác sĩ hỗ trợ sinh sản có thể đưa ra lời khuyên cũng như phương án điều trị cho bệnh nhân phù hợp.

Đã có nhiều các marker đã được nghiên cứu trước đây để dự đoán kết cục thai kỳ sớm trong thụ tinh ống nghiệm (IVF) như Estradiol, Progesterone, CA125,  hay inhibin trong đó beta-hCG là xét nghiệm có giá trị tiên đoán tốt nhất.

Nhiều nghiên cứu nhằm mục đích xác định ngưỡng beta-hCG để tiên lượng kết cục thai kỳ: thai sinh hóa (thai chỉ beta-hCG sau đó thoái triển mà không thấy túi thai trên siêu âm), thai lâm sàng (có túi thai trên siêu âm, bất kể trong hay ngoài BTC), thai diễn tiến (thai sống đến tối tiểu 12 tuần), trẻ sinh sống (trẻ sinh sau 22 hoặc 28 tuần và có biểu hiện sự sống sau khi sinh). Tất cả đều nhận xét rằng nồng độ beta-hCG thấp trong giai đoạn sớm của thai kỳ tiên lượng một kết cục thai kỳ kém. Tuy nhiên các nghiên cứu không đồng nhất về thời điểm xét nghiệm beta-hCG, số phôi được chuyển, phôi tươi hay phôi đông, độ nhạy của kỹ thuật xét nghiệm… vậy nên gần như không có thống nhất chung về ngưỡng beta-hCG sau chuyển phôi được gọi là thấp. Một vài nghiên cứu đã chứng minh rằng nếu tính beta theo số ngày sau chuyển phôi thì có sự khác biệt giữa phôi ngày 5 so với ngày 3 (phôi ngày 5 có trị số beta-hCG cao hơn); còn nếu tính beta theo tuổi phôi thì không có sự khác biệt giữa phôi ngày 3 và 5.

I. Điểm qua về định nghĩa và vai trò của hCG

Human chorionic gonadotropin (hCG) được sản xuất ở cả nguyên bào nuôi và hội bào nuôi (thai dưới 5 tuần tuổi), đến khi nồng độ hCG trong máu mẹ đạt đỉnh, hCG chỉ còn được sản xuất bởi các hội bào nuôi. Ngoài bánh rau, thận, tuyến yên và một số mô khác của thai cũng có thể sản xuất ra hCG.

Thời gian bán huỷ của hCG là 36 giờ, mỗi một phân tử hCG gồm 2 tiểu đơn vị a và Beta không tương đồng với nhau. Chuỗi a gồm 92 acid amin được mã hoá bởi 1 gene trên NST số 6 và chuỗi Beta gồm 145 acid amin được mã hoá bởi 6 gene riêng rẽ trên NST số 19.

Đến nay chức năng sinh học được biết rõ nhất của hCG là biến hoàng thể chu kỳ thành hoàng thể thai kỳ, duy trì hoàng thể thai kỳ trong 3 tháng đầu thai kỳ và thúc đẩy hoàng thể sản xuất hormone steroid (progesterone). hCG được sản xuất từ khối hội bào nuôi còn có thể tác động theo con đường cận tiết để thúc đẩy sự phát triển chất nền nội mạc tử cung, tăng tạo mạch máu để hỗ trợ cho quá trình làm tổ của phôi.

Ở thai kỳ bình thường có thể phát hiện hCG sau đỉnh LH 9 – 11 ngày tức là khoảng 8 ngày sau phóng noãn và chỉ 1 ngày sau khi phôi làm tổ (như vậy hCG có thể tìm thấy trước khi chậm kinh). Trong 40 ngày đầu tuổi phôi, nồng độ hCG tăng theo qui luật 66% mỗi 48 giờ và đạt đỉnh ở tuần 8 – 10, có thể vào khoảng 100000 mIU/ml, sau đó nồng độ hCG sẽ giảm dần và đạt cực tiểu tại thời điểm 16 – 20 tuần rồi giữ ổn định tại mức này đến cuối thai kỳ.

II. CHUYỂN PHÔI NGÀY 3

1. Ngày 12 sau chuyển phôi ngày 3:

Ngưỡng beta-hCG tiên lượng thai lâm sàng đối với phôi ngày 3 là 57 mIU/ ml (độ nhạy 71.2%, độ đặc hiệu 64.7%, AUC(CI): 0.59-0.79). Bỏ sót 28.8% bệnh nhân có beta dưới ngưỡng 57 mà vẫn có thai lâm sàng (âm tính giả) và thừa 35.3% bệnh nhân beta trên ngưỡng 57 mà bị thai sinh hóa (dương tính giả) –  Kahyaoğlu, 2017.

Ngưỡng beta-hCG tiên lượng thai diễn tiến đối với phôi ngày 3 là 89 mIU/ ml (bỏ sót 11% dưới ngưỡng và thừa 31% không có thai diễn tiến) – Kambak B, 2006.

Nếu beta-hCG trên ngưỡng 190 mIU/ml thì tiên lượng 94% có túi thai trên siêu âm (thai lâm sàng). Nếu beta-hCG trên ngưỡng 213 mIU/ ml thì tiên lượng 75.7% có trẻ sinh sống. Nếu beta-hCG dưới ngưỡng 141 mIU/ ml thì tỷ lệ thai sinh hóa cao (> 50%). Nếu chuyển nhiều hơn 1 phôi thì beta có thể là tổng giữa nhiều phôi hoặc có 1 vài phôi trong đó hoặc tất cả chỉ có beta thoáng quá sau đó thoái triển, do đó sẽ khó tiên lượng hơn  – Naama Al Mamari, 2019.

2. Ngày 14 sau chuyển phôi ngày 3

Ngưỡng beta-hCG tiên lượng thai khả thi và thai không khả thi (thai sinh hóa, thai ngoài tử cung, thai sẩy lưu) là 100 mIU/ml (độ nhaỵ 91%, độ đặc hiệu 71%, AUC 0.83) – Schmidt LL, 1994.

Trong chu kỳ chuyển phôi tươi, ngưỡng beta-hCG tiên lượng trẻ sinh sống là 211 IU/L (độ nhạy 83.9%, độ đặc hiệu 76.2%, AUC 0.864). Trong chu kỳ chuyển phôi đông lạnh, ngưỡng beta-hCG tiên lượng trẻ sinh sống là 182 IU/L, tuy nhiên giá trị dự báo trong trường hợp này là rất kém (AUC 0.629) – Leonti Grin, 2018.

Ngưỡng beta-hCG 44.8 mIU/ml tiên lượng 45.9% thai lâm sàng, nếu dưới 44.8 dự đoán 98.1% thai sinh hóa. Ngưỡng beta-hCG 53.7 mIU/ml tiên lượng 17.6% có trẻ sinh sống, nếu dưới ngưỡng 53.7 dự đoán 99.5% không có trẻ sinh sống – Yixuan Wu & Haiying Liu, 2020.

III. CHUYỂN PHÔI NGÀY 5

1. Ngày 10 sau chuyển phôi ngày 5

Nếu beta-hCG trên ngưỡng 190 mIU/ml thì tiên lượng 94% có túi thai trên siêu âm (thai lâm sàng). Nếu beta-hCG trên ngưỡng 213 mIU/ ml thì tiên lượng 75.7% có trẻ sinh sống. Nếu beta-hCG dưới ngưỡng 141 mIU/ ml thì tỷ lệ thai sinh hóa cao (> 50%). Nếu chuyển nhiều hơn 1 phôi thì beta có thể là tổng giữa nhiều phôi hoặc có 1 vài phôi trong đó hoặc tất cả chỉ có beta thoáng quá sau đó thoái triển, do đó sẽ khó tiên lượng hơn – Naama Al Mamari, 2019.

2. Ngày 12 sau chuyển phôi ngày 5

Ngưỡng beta-hCG tiên lượng thai lâm sàng là 87 mIU/ml (độ nhạy: 71.2%, độ đặc hiệu 75.5%, AUC: 0.74-0.86) –  Kahyaoğlu, 2017.

Ngưỡng beta-hCG tiên lượng thai diễn tiến là 257 mIU/ ml (độ nhạy 78%, độ đặc hiệu 81%) – Kambak B, 2006.

3. Ngày 13 sau chuyển phôi ngày 5

Ngưỡng beta-hCG tối ưu tiên lượng trẻ sinh sống sau chuyển phôi tươi ngày 5 là 495 IU/ L (độ nhạy 83.0%, độ đặc hiệu 71.8%, AUC 0.796). Ngưỡng tiên lượng trẻ sinh sống cho chuyển phôi trữ ngày 5 là 527 IU/L (độ nhạy 80%, độ đặc hiệu 76.6%, AUC 0.807).

Nếu ngày 13 sau chuyển phôi tươi ngày 5 beta được trên 495 IU/ L dự đoán 90.6% có trẻ sinh sống.

Nếu ngày 13 sau chuyển phôi trữ ngày 5 beta được trên 527 IU/L dự đoán 84.9% có trẻ sinh sống.

4. Ngày 14 sau chuyển phôi ngày 5

Không có thai diễn tiến nếu beta-hCG dưới 100 IU/L (B. Guth, 2000).

Ngưỡng beta-hCG tiên lượng thai diễn tiến (không phân biệt phôi ngày 3 hay 5) là 347 mIU/ ml (độ nhạy 72.2%, độ đặc hiệu 73.6%, AUC 0.79) – Neeta Singh, 2013.

Ngưỡng beta-hCG tiên lượng (không phân biệt phôi ngày 3 hay 5) thai sinh hóa là 115, 5 mIU/ ml (độ nhạy 76%, độ đặc hiệu 95%, AUC 0.893). Ngưỡng beta-hCG tiên lượng cho thai lâm sàng là 299.5 mIU/ ml (độ nhạy 81%, độ đặc hiệu 98%, AUC 0.919). – Bệnh viện PSTƯ, 2014.

IV. DỰ ĐOÁN ĐA THAI

Beta-hCG sau chuyển phôi 14 ngày hơn 600 mIU/L khả năng cao là đa thai (B. Guth, 2000).

Beta-hCG sau chọc trứng 14 ngày nếu ít hơn 100 mIU/ml có thể loại trừ đa thai. Và nếu lớn hơn 230 mIU/ ml thì loại trừ đơn thai (Ouhilal, 2002).

Ngưỡng beta-hCG sau chuyển phôi 14 ngày (không phân biệt phôi ngày 3 hay 5) tiên lượng cho đa thai là 600.5 mIU/ml (độ nhạy 71.4%, độ đặc hiệu 69.1%, AUC 0.759). Bỏ sót 29.6% trường hợp beta dưới 600.5 nhưng là đa thai, và thừa 31.9% trường hợp beta trên 600.5 nhưng chỉ là đơn thai.

Ths. Bs. Nguyễn Đình Đông
Hi vọng bài viết hữu ích đến bạn đọc, share và re-up xin ghi nguồn. Cám ơn!