Một cặp vợ chồng được chẩn đoán là vô sinh khi quan hệ không dùng biện pháp tránh thai đều đặn (2-3 ngày/ lần) mà sau 1 năm không có thai; với phụ nữ lớn tuổi (> 35 tuổi) hoặc đã biết rõ/ nghi ngờ nguyên nhân vô sinh (như không phóng noãn, lạc nội mạc tử cung, bất thường vòi trứng, tinh dịch đồ…) thì khoảng thời gian để chẩn đoán vô sinh được rút ngắn còn là 6 tháng (ARSM 2007).

Khi vợ chồng quan hệ tình dục đều đặn thì tỷ lệ có thai tự nhiên sau 1 tháng ở mức khiêm tốn khoảng 15 – 20%, sau 6 tháng liên tiếp tỷ lệ này tăng lên 78 – 85%, và cuối cùng sau 1 năm là 90 – 95%. Vì vậy nếu sau 1 năm mà không có thai thì hai vợ chồng nên đi thăm khám về hiếm muộn để kịp thời được nhận những lời khuyên và điều trị tốt nhất.

Trong quá trình thăm khám các bác sĩ sẽ khai thác tối đa tiền sử, bệnh sử đồng thời đánh giá trình trạng sức khỏe sinh sản hiện tại của hai vợ chồng, tìm các nguyên nhân bất thường hoặc bệnh lý di truyền liên quan nếu có. Tổng kết chúng ta có khoảng 40% nguyên nhân vô sinh là do vợ, 40% nguyên nhân là do chồng, còn lại 20% không rõ nguyên nhân.

Khi khám bệnh, có một câu hỏi hơi tế nhị một chút gây ra sự ngượng ngùng cho cả bác sĩ lẫn người bệnh nhưng lại vô cùng cần thiết: “Hai vợ chồng quan hệ mấy ngày một lần ? ”. Câu hỏi này rất quan trọng bởi vì việc quan hệ vợ chồng là vấn đề khởi đầu cho hành trình tìm con của họ. Thực tế, có đến 5% nguyên nhân vô sinh là do rối loạn/ suy giảm chức năng tình dục ở vợ hoặc chồng.

Ấy vậy mà khi nhận được câu trả lời của người bệnh tôi thấy rằng ngày nay nhiều cặp vợ chồng “lười” quan hệ hơn tôi nghĩ. Có cặp vợ chồng quan hệ 4-5 lần/ tuần (rất tốt), có cặp 1-2 lần/ tuần (hơi ít), rồi thì 1-2 lần/tháng (quá ít)… Quan hệ ít và thưa như vậy thì làm sao mà có thai được !

Việc có thai tự nhiên không phải dễ dàng như chúng ta tưởng tượng, những trường hợp chỉ chạm vào nhau một lần thôi đã có thai là một số ít những câu chuyện hi hữu. Trên thực tế tinh trùng sau khi vào đường sinh dục nữ có khả năng sống sót và thụ tinh được 3 – 5 ngày, noãn (trứng) sau được phóng có khả năng thụ tinh trong vòng 24 giờ. Chúng ta có một cửa sổ thụ thai (tức khả năng có thai tự nhiên cao nhất) là khoảng 6 ngày: gồm 5 ngày trước thời điểm phóng noãn (từ ngày -5 đến -1) và ngày phóng noãn (ngày 0). Tối ưu nhất là quan hệ ngày -2 và ngày -1 (tỷ lệ thành công hơn 30%) và ngày rụng trứng (ngày 0) nhưng nếu quan hệ vào ngày rụng trứng thì tỷ lệ sẩy thai lại cao hơn. Nếu quan hệ vào ngày 6 trước rụng trứng (ngày -6) hoặc ngày 1 sau rụng trứng (ngày +1) thì lỷ lệ đậu thai là bằng 0% (Wilcox và cộng sự, 1995).

Vậy 2 vợ chồng phải quan hệ với tần suất như thế nào để tỷ lệ có thai tự nhiên là cao nhất ? Từ năm 1995, Wilcox AJ đã nhận thấy rằng nếu một cặt vợ chồng quan hệ đều đặn mỗi ngày thì tỷ lệ có thai tự nhiên là cao nhất 37%, giảm dần còn 32% nếu quan hệ cách ngày, cuối cùng là 15% nếu quan hệ cách tuần. Gần đây các nghiên cứu về chất lượng tinh dịch đồ liên quan đến tần suất giao hợp cho thấy mật độ và khả năng di động của tinh trùng là tốt hơn nếu nam giới xuất tinh đều đặn cách ngày so với việc kéo dài khoảng cách giữa 2 lần xuất tinh lâu hơn nữa. Điều này giúp củng cố cho nghiên cứu của Wilcox AJ, đồng thời cũng “dẹp bỏ” quan niệm sai lầm cũ trước đây rằng người nam giới “om” tinh trùng càng lâu thì xuất tinh càng nhiều và càng tốt, dẫn đến nhiều cặp vợ chồng mong con đã quan hệ theo kiểu “tích lũy và để dành”, kết quả tỷ lệ có thai tự nhiên lại càng thấp đi.

Tuy nhiên nếu cả tháng mà liên tục quan hệ hàng ngày hoặc cách ngày thì sức khỏe đâu để “đảm nhiệm”,  rồi con công việc, gia đình và các sinh hoạt khác… chưa kể thật khó để có thể duy trì được một “khoái cảm tình dục” kéo dài liên tục như vậy. Điều này rất khó khả thi. Chính vì vậy để đảm bảo được tỷ lệ có thai tự nhiên cao nhất và hài hòa các cặp vợ chồng cần quan hệ đúng phương pháp, đúng tần suất và đúng thời điểm. Năm 2017, hội Y học sinh sản Hoa kỳ (ARSM) khuyến cáo: nên quan hệ vợ chồng mỗi ngày hoặc cách ngày trong giai đoạn cửa sổ thụ thai để đạt được tỷ lệ có thai cao nhất.

Nhưng vấn đề là: làm thế nào để xác định được chính xác cửa sổ thụ thai ? Trả lời rằng điều này rất khó, chúng ta có nhiều biện pháp nhưng phần lớn là kém chính xác và chẩn đoán hồi cứu chứ không tiên đoán được thời điểm trứng rụng (tức trứng rụng rồi mới biết). Vì thế chúng tôi không khuyến khích thăm dò xác định thời điểm rụng trứng (canh trứng) vì tốn kém, không hiệu quả, thêm stress và có thể lỡ mất thời điểm vàng để quan hệ. Biện pháp được chứng minh là chính xác nhất để để tính ngày rụng trứng là theo chất nhầy cổ tử cung.

Áp dụng thực tế, các cặp vợ chồng có 2 cách để lựa chọn thời điểm quan hệ tự nhiên tối ưu nhất:

• Cách 1: Bắt đầu quan hệ mỗi ngày/ cách ngày kể từ thời điểm mà người vợ nhận thấy chất nhầy cổ tử cung ra nhiều với đặc điểm chất nhầy loãng, trong và dai như lòng trắng trứng gà (tương đương nang trứng trội) và có thể kết thúc ở thời điểm chất nhầy chuyển sang trạng thái ít đi, đặc và đục màu hơn (tương đương trứng đã rụng). Thời điểm chất nhầy CTC trong, dai, nhiều nhất có thể ngày -2 của cửa sổ thụ thai, đừng bỏ lỡ ngày -2 và -1 nhé.
• Cách 2: Nếu vòng kinh của người vợ đều đặn 28 – 30 ngày, thì quan hệ mỗi ngày/ cách ngày từ ngày 9 đến ngày 14 hoặc 16 chu kỳ kinh (Stirnermann và cộng sự, 2013). Nếu vòng kinh bạn kéo dài 3x hoặc 4x ngày hoặc hơn nữa (tôi gọi số ngày vòng kinh là X) thì phần nhiều liên quan đến rối loạn phóng noãn. Nếu có hiện tượng phóng noãn thì pha hoàng thể luôn cố định 14 ngày, tức hiểu nôm na ngày rụng trứng được dự đoán là ngày (X-14) chu kỳ => Khi đó bạn cần quan hệ mỗi ngày/ cách ngày từ thời điểm ngày (X-19) đến ngày (X-14) để có tỷ lệ thụ thai cao nhất.

Khi nhận thấy một cặp vợ chồng trẻ tuổi khỏe mạnh mà chậm con vì tần suất và phương thức quan hệ tự nhiên chưa đạt tôi thường hướng dẫn lại và yêu cầu tiếp tục quan hệ tự nhiên thêm 6 tháng – 1 năm, mà không đồng ý can thiệp hỗ trợ sinh sản ngay. Phần lớn những trường hợp này đều thành công sau đó.

Nếu vợ hoặc chồng gặp phải những bệnh lý thực thể gây suy giảm tình dục (như rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, suy chức năng các cơ quan như gan thận, ung thư, do thuốc, hội chứng đau hạ vị/ bộ phận sinh dục khi quan hệ, giảm hoặc mất khoái cảm tình dục…) thì nên đi khám và điều trị chuyên khoa sớm.

Nhưng nếu vợ chồng “lười” quan hệ hơn là vì áp lực công việc, thói quen và lối sống không tốt (thức đêm, lười vận động, nghiện game và mạng xã hội, rượu bia, hút thuốc lá…) thì thời gian cách ly toàn xã hội vì dịch Covid-19 này là thời điểm vàng để 2 vợ chồng “bàn bạc” lại tốt hơn về cuộc sống vợ chồng.

Hi vọng sau khi hết dịch bệnh, mọi người đều bình an và các cặp vợ chồng chậm con không còn phải đến gặp tôi tái khám nữa.

Ths. Bs. Nguyễn Đình Đông
Hi vọng bài viết hữu ích, like và share nhé, re-up xin ghi nguồn. Cám ơn !